Γουαδελούπη

Έκταση: 1.780 τ. χλμ. Πληθυσμός 435.739 κάτ. (2002) Πρωτεύουσα: Μπας-Τερ.Αρχιπέλαγος εννέα νησιών στην ανατολική Καραϊβική θάλασσα, που αποτελεί γαλλικό υπερπόντιο έδαφος. Η συνολική έκταση των νησιών είναι 1.780 τ. χλμ. και ο πληθυσμός 435.739 κάτ. (2002), με πυκνότητα 219 κατ. ανά τ. χλμ., ετήσιο ρυθμό αύξησης του πληθυσμού της τάξης του 1,04% και προσδόκιμο ζωής τα 74 χρόνια για τους άντρες και τα 80 χρόνια για τις γυναίκες. Πρωτεύουσα της Γ. είναι η Μπας-Τερ.Η Γ. αποτελεί γαλλικό έδαφος από το 1635 και περιλαμβάνεται στις Γαλλικές Αντίλλες.Το νησί Σεν Μαρτέν του αρχιπελάγους ανήκει, κατά το νότιο τμήμα του, στις Κάτω Χώρες.Επίσημη γλώσσα της Γ. είναι η γαλλική, αλλά χρησιμοποιείται επίσης η κρεολική γλώσσα πατουά.Επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας είναι ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, ο οποίος εκπροσωπείται από τον πρόεδρο του Γενικού Συμβουλίου Γ. Το τελευταίο διαθέτει νομοθετικές αρμοδιότητες και αποτελείται από 42 μέλη, ενώ συμπληρώνεται και από το Περιφερειακό Συμβούλιο που διαθέτει 41 μέλη. Οι εκπρόσωποι των δύο σωμάτων εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία για 6 χρόνια. Οι κάτοικοι της Γ. εκλέγουν, τέλος, 4 βουλευτές και 2 γερουσιαστές στα αντίστοιχα όργανα της Γαλλίας.Το δικαστικό σώμα περιλαμβάνει ένα εφετείο, δύο δευτεροβάθμια δικαστήρια και τέσσερα πρωτοβάθμια, με περιοχή δικαιοδοσίας εκτός από τη Γ., τη Γαλλική Γουιάνα και τη Μαρτινίκα.Ο πληθυσμός στη συντριπτική του πλειοψηφία πρεσβεύει τον καθολικισμό. Στα νησιά λειτουργούν σχολεία στοιχειώδους και μέσης εκπαίδευσης, τεχνικές σχολές, μία παιδαγωγική ακαδημία και μερικές σχολές του πανεπιστημίου των Αντιλλών και της Γουιάνας.Η Γαλλία διατηρεί στη Γ. στρατιωτικό σώμα, το οποίο έχει την ευθύνη της άμυνας του νησιού.Η Γ. αποτελεί ένα αρχιπέλαγος, που σχηματίζεται από δύο μεγάλα νησιά –την Μπας-Τερ (Basse-Terre) και την Γκραν-Τερ (Grande-Terre)– χωρισμένα μεταξύ τους από μία στενή διώρυγα και από επτά μικρότερα: Μαρί-Γκαλάντ (Marie-Galante), Λα Ντεζιράντ (La Desirade), Ιλ ντε Σαν (Illes de Saintes, δύο νησιά), Σεν-Μπαρτελεμί (Saint-Barthelemy), Ιλ ντε λα Πτι Τερ (Iles de la Petite Terre) και Σεν Μαρτέν (Saint-Martin, γαλλικό τμήμα του νησιού Σεν Μαρτέν). Η ωφέλιμη επιφάνεια είναι περιορισμένη, τόσο από τη φύση του αναγλύφου όσο και από τις κλιματικές συνθήκες. Η Γ. είναι ηφαιστιογενής περιοχή. Οι πιο πρόσφατοι ηφαιστειακοί σχηματισμοί βρίσκονται στο μεσημβρινό μέρος της πρωτεύουσας Μπας-Τερ, όπου υψώνεται ο ορεινός όγκος Σουφριέρ (1.484 μ.), με ηφαίστειο επίσης ενεργό. Πολύ διαφορετικά είναι τα ασβεστώδη νησιά Γκραν-Τερ, Μαρί-Γκαλάν και Λα Ντεζιράν. Τα νησιά αυτά αποτελούν μέρος του εξωτερικού τόξου των Αντιλλών και προσφέρουν πιο ήρεμα τοπία, με εναλλαγές κοιλάδων και υψιπέδων.Τοποθετημένα περίπου στις 15-16ο βόρειου γεωγραφικού πλάτους, τα νησιά αυτά έχουν κλίμα υγρό και ζεστό. Στο επίπεδο της θάλασσας, η μέση θερμοκρασία είναι περίπου 26οC. Η εποχή των βροχών διαρκεί από τον Ιούνιο έως τον Νοέμβριο και η εποχή της ξηρασίας, που ονομάζεται καρέμ, από τον Δεκέμβριο έως τον Μάιο. Ο βορειοανατολικός αληγής άνεμος κάνει το κλίμα ευχάριστο κυρίως κατά την περίοδο του καρέμ, όταν οι βροχές είναι σπανιότερες και οι θερμοκρασίες πιο ήπιες. Στη χειμερινή περίοδο, και συγκεκριμένα από τον Ιούλιο έως τον Οκτώβριο, τα νησιά ζουν υπό την απειλή των κυκλώνων, που είναι τρομερά βίαιοι, συνοδεύονται από έντονα ανεμοβρόχια και έχουν καταστρεπτικές επιπτώσεις στις καλλιέργειες και στις κατοικίες. Από πλευράς βροχοπτώσεων, οι προσήνεμες περιοχές είναι τελείως διαφορετικές από τις υπήνεμες. Οι πρώτες, χτυπημένες από τους αληγείς, έχουν συχνές βροχές, επειδή τα βουνά αναγκάζουν τις μάζες αέρα να υψώνονται, προκαλώντας βροχοπτώσεις, ενώ αντίθετα στις υπήνεμες οι μάζες αέρα θερμαίνονται και γίνονται ξηρές. Οι κλιματικές αυτές διαφορές αντανακλούν στις καλλιέργειες. Οι ζώνες στις υπώρειες των βουνών και οι προσήνεμες πλαγιές των μεγάλων ηφαιστειακών νησιών καλύπτονται από ωραιότατα πυκνά δάση, που κάτω από τα 1.000 μ. γίνονται λιγότερο πυκνά, για να καταλήξουν σε χαμηλότερα υψόμετρα σε σαβάνες. Οι ξηρές περιοχές των ασβεστωδών νησιών και των υπήνεμων ακτών έχουν δασώδη βλάστηση, που εναλλάσσεται με αγκαθωτούς θάμνους, και κάκτους, αφήνοντας γυμνές μεγάλες βραχώδεις ζώνες.Ο πληθυσμός των νησιών είναι πολυάριθμος και ποικίλλει εθνολογικά. Το τελευταίο αυτό χαρακτηριστικό συνδέεται άμεσα με την αποικιακή ιστορία των Αντιλλών, που επιδιώχθηκε με τη δημιουργία μεγάλων κτημάτων με φυτείες από ζαχαροκάλαμο, γνωστές ως αμπιτασιόν. Πριν από την αποίκιση, στις Αντίλλες ζούσαν πληθυσμοί Καρίβων και Αραουάκων, που αποδεκατίστηκαν αμέσως και αντικαταστάθηκαν από Γάλλους αποίκους –που όμως δεν ξεπέρασαν ποτέ τον αριθμό των δέκα-δώδεκα χιλιάδων σε κάθε νησί στα τέλη του 18ου αι., εποχή που μεγιστοποιήθηκαν τα κέρδη από τις φυτείες– και κυρίως από μαύρους Αφρικανούς, που μεταφέρθηκαν στα νησιά με το δουλεμπόριο από το 1650 έως το 1815. Στα δύο αυτά βασικά στοιχεία του πληθυσμού και στους μιγάδες που γεννήθηκαν από τη διασταύρωσή τους προστέθηκαν, στο δεύτερο μισό του 19ου αι., εργάτες από την Ινδία, πολλοί από τους οποίους έμειναν στη Γ. και στη Μαρτινίκα μετά τη λήξη του συμβολαίου τους. Οι Γαλλικές Αντίλλες αποτελούνται από έναν πληθυσμό εξ ολοκλήρου πολυφυλετικό. Ο ανθρώπινος τύπος που κυριαρχεί κατά 90% είναι του μιγάδα, με δέρμα λίγο έως πολύ σκούρο. Το Σεν-Μπαρτελεμί, άνυδρο και γι’ αυτό ακατάλληλο για μεγάλες καλλιέργειες, είναι νησί των λευκών. Το Μαρί-Γκαλάν, αντίθετα, και ορισμένες εξοχές της Γ., έχουν μαύρο πληθυσμό με αρκετά σπάνιες εξαιρέσεις επιμειξίας.Μέχρι τον 19ο αι., στα νησιά υπήρχε κάθε χρόνο μείωση πληθυσμού, που συμψηφιζόταν μόνο από την εγκατάσταση μεταναστών από ξένα μέρη. Ο δείκτης γεννήσεων, ανάμεσα στις αρχές του 20ού αι. και στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, κατάφερε σιγά-σιγά να ξεπεράσει τον δείκτη θνησιμότητας, και το αρχιπέλαγος γνώρισε τότε μια ικανοποιητική φυσική δημογραφική αύξηση. Αλλά, με τη διάδοση των υγειονομικών μέσων και της ιατρικής, και την εφαρμογή των γαλλικών κοινωνικών νόμων μετά τη σύσταση σε διοικητικά διαμερίσματα, παρατηρήθηκε μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, μια πραγματική δημογραφική έκρηξη. Σήμερα, ο ρυθμός αύξησης έχει μειωθεί.Τα κατοικημένα κέντρα αποτελούνται από χωριά που σε μερικές ζώνες σχηματίζουν συνεχείς οικισμούς κατά μήκος των οδών. Η Μπας-Τερ και η Λεζ Αμπίμ είναι τα κυριότερα κέντρα της Γ. Η πρώτη, κτισμένη στη νοτιοδυτική ακτή, είναι η πρωτεύουσα του ομώνυμου νησιού. Η δεύτερη, γνώρισε σημαντική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια.Η οικονομία της Γ., συγκρινόμενη με τις αντίστοιχες των άλλων νησιών της περιοχής, αντιμετωπίζει αρκετά προβλήματα. Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) ανερχόταν σε 3.700 εκατ. δολάρια ΗΠΑ το 1997 και το κατά κεφαλήν εισόδημα το ίδιο έτος ήταν περίπου 9.000 δολ. (1997). Η ανεργία άγγιζε το 27,8% το 1998. Βασική πηγή εσόδων των νησιών είναι ο τουρισμός.Ο αγροτικός τομέας απασχολεί το 8% του ενεργού πληθυσμού. Τα βασικά γεωργικά προϊόντα είναι η ζάχαρη, οι μπανάνες και άλλα τροπικά φρούτα.Η κτηνοτροφία και η αλιεία έχουν αναπτυχθεί, αλλά δεν καλύπτουν ούτε τις ανάγκες της ίδιας της Γ.. Τον Νοέμβριο του 1493 ο Κολόμβος έφτασε στη Γ. και της έδωσε την ονομασία της μονής Σάντα Μαρία ντε Γκουανταλούπε της Ισπανίας. Στις 13 Ιουνίου 1502, κατά τη διάρκεια του τέταρτου ταξιδιού του, ανακάλυψε τη Μαρτινίκα, την οποία όμως υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει αμέσως. Κατευθύνθηκε τότε προς την Αϊτή, επειδή τα καράβια του ήταν σε κακή κατάσταση. Η πρώτη προσπάθεια για γαλλική αποίκιση των νησιών της Καραϊβικής έγινε τον 16ο αι. από μία πειρατική αποστολή του Πιερ Μπελέν ντ’ Εσναμπί και του Ιρμπέν ντε Ρουασέ, του πειρατή της Διέπης, που κατέφυγε ύστερα από μια μάχη με ένα ισπανικό πολεμικό πλοίο στον Άγιο Χριστόφορο. Επιστρέφοντας στη Γαλλία, ο Ντ’ Εσναμπί οργάνωσε την εταιρεία του Σεντ Κρίστοφερ με την υποστήριξη του καρδινάλιου Ρισελιέ και έφυγε πάλι με έναν πυρήνα πεντακοσίων αποίκων. Η νέα αποικία δεν άκμασε εξαιτίας των συνεχών επιθέσεων των Ισπανών, και το 1635 μια νέα εταιρεία απορρόφησε τη Σεντ Κρίστοφερ και κατέλαβε τα νησιά Γ. και Μαρτινίκα. Το 1662 η Γ. και η Μαρτινίκα περιήλθαν στον άμεσο γαλλικό έλεγχο με τους χειρισμούς του Κολμπέρ, υπουργού Οικονομικών του Λουδοβίκου ΙΔ’. Δύο χρόνια αργότερα, δημιουργήθηκε η εταιρεία των Γαλλικών Δυτικών Ινδιών, που απέκτησε το μονοπώλιο του εμπορίου καθώς και το δικαίωμα να αποικίσει τα νησιά. Ο Αλεξάντρ Προυβίλ ντε Τρασί έγινε ο πρώτος γενικός κυβερνήτης των γαλλικών αποικιών στην Αμερική. Τέλος, με τη συνθήκη της Ναϊμέχεν (Νιμέγκεν) του 1678 αναγνωρίστηκε στη Γαλλία η κυριαρχία στα νησιά. Ο θεσμός της δουλείας καταργήθηκε στα νησιά το 1848. Το 1946 η Γ. απέκτησε καθεστώς υπερπόντιου διοικητικού διαμερίσματος της Γαλλίας. Από τη δεκαετία του 1970 άρχισαν να εμφανίζονται αυτονομιστικά κινήματα και να ξεσπούν πολιτικές ταραχές. Στη δεκαετία του 1980 σημειώθηκε σειρά βομβιστικών επιθέσεων και μεγάλες διαδηλώσεις από αυτονομιστικές ομάδες. Η γαλλική κυβέρνηση αντιδρώντας στην κατάσταση, το 1984 κήρυξε εκτός νόμου το ένοπλο αυτονομιστικό κίνημα Επαναστατική Συμμαχία της Καραϊβικής. Η πλατεία της αγοράς στο Πουάντ-α-Πιτρ, λιμάνι με ζωηρή εξαγωγική κίνηση στο Γκραν-Τερ, το μικρότερο από τα δύο νησιά της Γουαδελούπης. Φωτογραφία του αρχιπελάγους της Γουαδελούπης από δορυφόρο της ΝΑΣΑ, τον Σεπτέμβριο του 1994, από ύψος 265 χλμ. Διακρίνονται τα δύο κυριότερα νησιά, η Μπας–Τερ και η Γκραν–Τερ, που ενώνονται με μία διώρυγα (φωτ. NASA, earth.jsc.nasa.gov).